Diz Kireçlenmesi (Gonartroz) Nedir?
Diz kıkırdağı, diz ekleminde düz bir yüzey yaratarak hareketlenmeyi sağlayan dokudur. Kıkırdak dokudaki hasarların kendi kendine iyileşme özelliği zayıftır. Dizdeki kıkırdağın yapısının çeşitli nedenlerle bozulup zayıflaması, kireçlenme (gonartroz) olarak adlandırılır.
Diz Kireçlenmesinin (Gonartroz) Belirtileri Nelerdir?
Özellikle 50 yaş üzerindeki hastalarda, dizde ağrı, hareket kısıtlılığı, dizlerde eğrilik (o şeklini almış bacak), hareket esnasında dizden ses gelmesi, merdiven inip çıkarken ağrının artması gibi şikayetler görülebilir.
Diz Kireçlenmesinin Nedenleri Nelerdir?
En sık sebep yaşlanma olmakla birlikte, romatizmal hastalıklar, enfeksiyon, lupus-gut gibi inflamatuar hastalıklar, hemofili gibi kan hastalıkları kireçlenmeye neden olabilmektedir.
Diz Kireçlenmesinde Tanı Yöntemleri Nelerdir?
Hastanın öyküsü ve şikayetlerinin dinlenmesinin ardından, hastanın fizik muayenesinde, dizde hassasiyet olması, dizden çıtırtı sesinin gelmesi, dizi katlamada ve tam uzatmada kısıtlılık olması kireçlenmeyi gösteren bulgulardır. Çekilen grafilerinde diz eklem aralığında kıkırdak kaybına bağlı daralma, eklem yüzeyinde bozulma, osteofit (kemik sivrilikleri) görülmesiyle birlikte tanı konur. Tanıya yardımcı ek görüntülemeler ise bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonanstır.
Diz Kireçlenmesinde Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Tedavi yöntemleri, hastanın yaşına, beklentisine, şikayetlerinin ciddiyetine, kireçlenmenin nedenine ve derecesine göre değişmektedir. Hastanın yaşı gençse, erken evre kireçlenme şikayetleri ileri boyutta değilse, öncelikle cerrahi olmayan tedavi yöntemleri önerilir. Hasta eğer kilolu ise, kilo vermesi tavsiye edilir. Ağır işlerden uzaklaşması, merdiven ya da yokuş inip-çıkmaması istenir. Özellikle uyluk kaslarını güçlendirmeye yönelik egzersiz tedavileri tavsiye edilir. Ağrı kesici (nsaii) ilaçların kullanımı, buz tedavisi uygulamaları, diz içine ilaç uygulamaları da (hyaluronik asit, prp, kök hücre) önerilebilecek yöntemlerdir.
Diz Kireçlenmesinde Cerrahi Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Artroskopi
Diz eklemini tamamen açmadan, iki küçük delik yardımıyla, dizdeki patolojiyi belirleyerek tedavi edilmesini amaçlayan bir yöntemdir. Kireçlenme tedavisinde uygulandığında, hastada geçici süre iyileşme sağladığı, sonrasında şikayetlerin tekrarlayabildiği literatür çalışmalarında gösterilmiştir.
Yüksek Tibial Osteotomi
65 yaş altı hastalarda diz ekleminin iç yüzünü tutan kireçlenmeler için uygulanan tedavi yöntemidir. Bu tedavide amaç, dizin yüklenme düzlemini bir miktar dış tarafa alarak, dizin iç kısmına olan baskıyı azaltmak, böylece kireçlenmenin ilerlemesini yavaşlatmaktır. Tedavi sonrasında hasta, kemik kaynaması gerçekleştikten sonra dizine yük bindirebilir duruma gelmektedir.
Tek Taraflı (Unikondiler) Diz Protezi
Diz ekleminin özellikle iç yüzünü tutan kıkırdağın aşınmasında uygulanan bir tedavi yöntemidir. Bu tedavide amaç, diz ekleminin sadece iç tarafındaki hasar görmüş kıkırdağın implant ile değiştirilerek, ağrısız ve hareketli bir diz ekleminin oluşturulmasıdır. Hasta, ameliyat sonrasında, ertesi gün hareket etmeye başlayarak, dizine yük bindirebilmektedir.
Total Diz Protezi
Tüm eklem yüzeyinin kireçlendiği hastalarda uygulanılan, diz ekleminin tamamının değiştirildiği ameliyat yöntemidir.
Total Diz Protezi Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Uygun anestezi yapıldıktan sonra dizin önünden yapılan bir kesi ile diz eklemine ulaşılır. Eklemi oluşturan üç kemiğin (uyluk-kaval-diz kapak kemikleri) birbirine temas eden yüzlerindeki aşınmış kıkırdak dokusu, ince bir kemik tabakası ile kesilerek çıkarılır, sonra uygun boyutlarda seçilen protez parçaları, kemik çimentosu adı verilen bir dolgu maddesi kullanılarak hazırlanan kemik yüzeylere tutturulur. Böylece eklem yüzeyleri, metal ve güçlendirilmiş bir tür plastikten yapılmış parçalar ile kaplanmış olur. Ameliyat 1-2 saat arasında sürer.
Total Diz Protezi Sonrası Yaşam Nasıldır?
Her ameliyatta olduğu gibi diz protezi operasyonunda da enfeksiyon, kanama ve ağrı gibi komplikasyonlar düşük olasılıkla da olsa görülebilir. Bu nedenle operasyondan sonra hekimin reçetelendireceği ilaçlar düzenli olarak kullanılmalı, ameliyat bölgesine zarar vermemeye özen gösterilmelidir. Başlangıçta hastaların bir süre boyunca koltuk değneği kullanması gerekir. Belirli düzeyde iyileşme elde edildikten sonra fizik tedavi uygulamalarına başlanır.
Fizyoterapist tarafından gösterilecek bazı diz protezi egzersizleri diz ekleminin güçlendirilmesine yardımcı olur. Bunlar sağlık profesyoneli tarafından gösterildiği şekilde düzenli olarak yapılmalıdır. Bireylerin büyük bir kısmı operasyondan yaklaşık 4-6 hafta sonra koltuk değneği veya farklı yürüme yardımcılarını kullanmadan rahatlıkla yürüyebilir, 8 hafta sonra ise araba kullanmaya başlayabilir. Yara dokusunun iyileşmesi ve kasların yeniden restore edilmesi nedeniyle tam iyileşmenin sağlanması için gereken süre ise 2 yıldır.
Diz protezi uygulaması sonrasında kiloya dikkat etmekte fayda vardır. Vücut ağırlığınız ne kadar fazla olursa dizlerinize o kadar fazla yük binmiş olur. Bu nedenle de dizlerin görevi çoğalır ve görev yapma süresi ve verimliliği azalır. Buna bağlı olarak protezlerin ömrü kısalır. Fazla kilosu olmayan bireylerin diz protez ameliyatları daha verimli sonuçlar yaratmaktadır.